Yurtdışından alınan boşanma kararları sadece alındıkları ülke için geçerli olup bu kararların Türkiye’de hüküm ifade edebilmesi için yetkili aile mahkemesine sunularak tanıma ve tenfizinin yapılması gerekmektedir. Ancak Türk mahkemeleri tarafından bu kararların tanıma tenfizi yapıldığı zaman nüfus kayıtlarına işlenebilir ve bu suretle Türkiye’de de boşanılmış olunur.
Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın yaygın inanışı tanıma tenfizin bir idari işlem olduğu yönündedir. Bu inanışa göre yurtdışından alınan boşanma kararı ilgili idari birim olan konsolosluk veya nüfus müdürlüğüne ibraz edildiğinde nüfus kayıtları değişecektir. Oysa tanıma tenfiz normal bir yargılama olup aile mahkemesinde açılacak bir dava neticesinde her iki tarafın da duruşmaya gelmesi veya kendilerini bir vekil ile temsil ettirmesi gerekmektedir. Bu yargılama esnasında taraflardan biri (davacı) sunacağı yabancı mahkeme kararının tanıma tenfizini talep eder.
Bundan sonra mahkemece bir duruşma günü belirlenerek diğer taraf usulüne uygun olarak bu duruşmaya davet edilir. Duruşma davetiyeleri yani tebligatlar, tarafların vatandaşlıklarına göre farklı şekillerde gönderilmektedir. Davacının Türk vatandaşlığında bulunduğu ve davalısının yabancı ülke vatandaşı olduğu davalarda tebligat evrakı o ülkenin diline noter onaylı olarak tercüme ettirildikten sonra Dış İşleri Bakanlığı aracılığıyla gönderilmektedir. Her iki ülke bakanlıkları arasındaki yazışmalar nedeniyle bu süreç genelde yaklaşık altı ay sürmektedir. Y
apılacak duruşma neticesinde mahkeme kararı çıktıktan sonra ise ayrıca bu kararın da yine tercüme edilmesi ve aynı yolla gönderilmesi gerektiği gözetildiğinde ikinci bir 6 ay daha kaybedilecektir. Bu nedenle davalısının yabancı ülke vatandaşı olduğu dosyalarda kararı almak en az 1 yıl sürmektedir.
Davalının Türk vatandaşı olması halinde yurtdışına gönderilecek tebligat evrakı konsolosluk aracılığıyla olacağı ve yukarıdaki sürenin yarı yarıya azalacağı gözetildiğinde bu tür dosyalarda tanıma tenfiz kararını almak ise yaklaşık 7-8 ay sürecektir.
Her iki tarafın birer avukat görevlendirmesi halinde taraflar kendilerini duruşmada vekil aracılığıyla temsil ettirdiklerinden yukarıda anılan tebligat süreçleri yaşanmayacaktır. Bu durumda tanıma tenfiz kararını almak 1 ay gibi kısa bir sürede mümkün olacaktır. Bu nedenle tanıma tenfiz işlemi yapacak vatandaşlarımızın karşı tarafı da bir avukat görevlendirmeleri konusunda ikna etmeleri sürecin hızlanması açısından lehlerine olacaktır.
2. Gerekli evraklar
Yurtdışından alınan boşanma kararının Türkiye’de tanıma tenfizi için söz konusu kararda öncellikle “kesinleşme şerhi” bulunmalıdır. Bu şerh genelde ilgili dildeki “iş bu karar falan tarihten itibaren kesinleşmiştir” şeklindeki bir ibaredir. Ayrıca kesinleşmiş karara bir üst makamdan “Apostille” denen tasdik alınmalıdır. “Apostille” alınacak makam ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğinden, bu tasdikin nasıl alınacağı konusunda kararı veren mahkemeye danışılmasını tavsiye etmekteyiz.
“Apostille” alındıktan sonra karar Türkçeye tercüme edilmeli ve tercümanın imzası Türk konsolosluğu tarafından onanmalıdır. Her ne kadar tercümeyi Türkiye’de de yapmak mümkünse de noter ve tercüman masrafları toplamının 300,-Euro civarında olması nedeniyle tercümenin yurtdışında yapılması daha hesaplı olacaktır.
Kararın tercümesi de bittikten sonra görevlendirilecek avukat veya avukatlara vekâlet çıkarılması gerekmektedir. Türk vatandaşları avukatlarını yakınlarındaki bir Türk konsolosluğundan vekil tayin edebileceklerdir. Buna karşılık çoğu Türk konsolosluğu yabancı ülke vatandaşlarına hizmet vermediğinden tanıma tenfiz için vekâletname verecek yabancı ülke vatandaşları ancak bulundukları yerdeki bir noterden vekâletname verebileceklerdir. Bu durumda ise noterde tasdik edilmek üzere bir vekâletname taslağının Türkiye’den temin edilmesi gerekmektedir. Bu arada noter imzasının da yine “Apostille” ile tasdik edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
3. Uyarılar
Tanıma tenfiz ile ilgili olarak bilinmesi gereken en önemli husus tarafların ancak Türk aile mahkemesinin tanıma tenfiz kararının nüfusa işlendiği tarihten itibaren Türkiye’de boşanmış sayılacaklarıdır. Uygulamada bu hususunun pek bilinmediğini müşahede etmekteyiz. Örneğin 10 sene önce Almanya’da boşanmış bir çifti düşünelim. Bu çift Almanya’dan aldıkları kararı Türkiye’de tanıtmamışlarsa 10 yıldır bulundukları ülkede ayrı yaşıyor olsalar bile Türkiye’de hala evlidirler. Bu çift hala evli olduklarından birinin vefatı halinde diğeri ona mirasçı olacaktır. Bu durum ise bazı hak kayıplarına neden olmaktadır.
Yine yukarıdaki örneğimizdeki boşanmadan sonra eşlerden birinin bazen yurtdışında ikinci bir evlilik yaptığını görmekteyiz. Bilinmelidir ki ilk evliliğe dair boşanma kararı Türkiye’de tanıma tenfiz yapılmadığından ve bu evlilik henüz Türkiye’de devam ettiğinden yapılan ikinci evlilik geçersizdir, hukuki tabirle yoklukla maluldür. Bu nedenle ikinci evliliği Türkiye’de nüfusa işletmek mümkün olmayacaktır.
Boşanmadan Sonra Yeniden Evlenme
Bazen de taraflar tanıma tenfiz kararı nüfusa işlenir işlenmez hemen yeni bir evlilik yapmak istemektedirler. Genelde yurtdışında uzun yıllar önce boşanmış ve arada geçen sürede yeni bir arkadaş edinmiş kişiler bu arkadaşıyla evlenmek istediğinde evvela yurtdışından alınan boşanmayı tanıttırmaktadırlar. Tanıma işleminden hemen sonra ise hiç beklenmeden ikinci evlilik yapılmaktadır. İkinci evlilik konusunda kadınların iddet müddeti konusunda dikkatli olmaları gerekmektedir. Bilindiği üzere iddet müddeti, medeni kanunumuzda düzenlenmiş nesebi korumak üzere boşanmanın kesinleşmesinden önce tarafların cinsel ilişkiye girmiş olmaları ihtimalini göz önünde bulundurarak doğacak çocuğun babasının belirlenmesinde ortaya çıkacak karışıklıkları engelleme amacıyla konulmuş bir şarttır. Buna göre bir kadın boşandıktan sonra 300 günlük iddet müddetinin dolmasından sonra evlenebilmektedir. İşte burada da yeniden evlenmek isteyen kadınlar yurtdışında kaç yıl önce boşandıklarına bakılmaksızın tanıma tenfiz kararının kesinleşmesinden itibaren 300 gün beklemek zorundadırlar. Eğer 300 gün beklenmezse bu süre zarfında doğacak çocuk ilk evlilik içinde doğmuş kabul olunmaktadır. Bu tür nesep sorunları yaşanmaması için dikkatli olmak gerekmektedir. Bu tür bir durumla karşılaşmamak için aile mahkemesine başvurarak “iddet müddetinin kaldırılması davası” açmak gerekmektedir.